Ενδεικτικό υλικό σχολής γονέων
Η Μαγεία της Ενσυναίσθησης!
Στην 2η Συνάντηση της Σχολής γονέων εκπαιδεύονται στην Ενεργητική Ακρόαση, που αξιοποιεί με θετικό τρόπο την δύναμη των συναισθημάτων και λειτουργεί ως εργαλείο κατανόησης κι αποδοχής.
Η ενσυναισθητική ακρόαση βοηθάει τους γονείς να δείξουν ότι μοιράζονται τον κόσμο των παιδιών τους, ότι αποδέχονται όλα τα συναισθήματα των παιδιών και τους αποτρέπει από την παρόρμηση να « διορθώσουν» συναισθήματα.
• Το παιδί νιώθει Ανησυχία και η Τυπική Αντίδραση του γονέα: «Μην ανησυχείς»
Μια αντίδραση που ευνοεί την συναισθηματική σύνδεση γονέα -παιδιού θα ήταν:
«Φαίνεσαι ανήσυχος. Πώς μπορείς να αντιμετωπίσεις την ανησυχία;»
• Το παιδί νιώθει Ενθουσιασμό και η Τυπική Αντίδραση του γονέα: «Ησύχασε τώρα».
Μια αντίδραση που ευνοεί την συναισθηματική σύνδεση γονέα -παιδιού θα ήταν:
«Φαίνεται ότι έχεις ανάγκη από εκτόνωση. Πάμε έξω να τρέξουμε!»
• Το παιδί νιώθει Θυμό και η Τυπική Αντίδραση του γονέα: «Δεν πρέπει να θυμώνεις».
Μια αντίδραση που ευνοεί την συναισθηματική σύνδεση γονέα -παιδιού θα ήταν:
«Καταλαβαίνω ότι νιώθεις θυμωμένος αυτή την στιγμή, αλλά θα το παλέψουμε.
Πάρε βαθιές ανάσες!»
• Το παιδί νιώθει Περιέργεια και η Τυπική Αντίδραση του γονέα: «Μην ακουμπάς»
Μια αντίδραση που ευνοεί την συναισθηματική σύνδεση γονέα -παιδιού θα ήταν:
«Φαίνεται ότι θέλεις, να το αγγίξεις, για να καταλάβεις το αντικείμενο από την αφή. Να πώς μπορείς να το ακουμπήσεις απαλά και με ασφάλεια».
• Το παιδί νιώθει Έντονη Απογοήτευση και η Τυπική Αντίδραση του γονέα: «Έλα, θα το κάνω εγώ για εσένα».
Μια αντίδραση που ευνοεί την συναισθηματική σύνδεση γονέα -παιδιού θα ήταν:
«Το βλέπω, είναι αρκετά δύσκολο να μάθεις να δένεις τα κορδόνια σου. Είμαι εδώ αν χρειαστείς λίγη βοήθεια;».
Δεξιότητες Αποτελεσματικής Επικοινωνίας διδάσκονται στις Σχολές Γονέων που διεξάγει η Οικογενειακή Ψυχοθεραπεύτρια, Ρεϊζοπούλου Ιωάννα.
Προσαρμογή από το βιβλίο: «Πειθαρχία χωρίς τιμωρία», Judy Arnall, Gordon Hellas
Πώς να ακούσετε τα παιδιά σας, ώστε να σας μιλούν
Με ενεργητική ακρόαση!
Στη Σχολή Γονέων, οι γονείς μαθαίνουν να απαντούν στο ερώτημα “ποιος αντιμετωπίζει
πρόβλημα;” Το παιδί ή ο γονιός;
Το ερώτημα αυτό είναι εξαιρετικά χρήσιμο, ώστε ο γονιός να γνωρίζει στην συνέχεια ποια δεξιότητα
να εφαρμόσει ανάλογα με την περιοχή του προβλήματος.
Το παιδί νιώθει ότι έχει κάποιο πρόβλημα όταν κάτι δεν πηγαίνει καλά στην ζωή του, όταν
ζορίζεται στις σχέσεις με τους φίλους, συμμαθητές, εκπαιδευτικούς. Δυσκολίες στο σχολείο,
στεναχώρια, θυμός και διαμάχες με αδέρφια ή τους συνομηλίκους του είναι ορισμένες από τις
περιπτώσεις όπου το πρόβλημα ανήκει στο παιδί. Τα παιδιά χρειάζονται κάποιον που νοιάζεται για
αυτά, που τα ακούει και τα νιώθει, ώστε να τα βοηθήσει να αντιλαμβάνονται τα συναισθήματά τους
και να αποφασίζουν για τα πιο αποτελεσματικά βήματα που θα οδηγήσουν στην επίλυση των
προβλημάτων τους.
Όταν το παιδί αντιμετωπίζει ένα πρόβλημα όπως τα παραπάνω, αυτό που προτείνουν οι ειδικοί είναι
να διατηρήσουν τη στάση της Ενσυναίσθησης, μέσω της Ενεργητικής Ακρόασης:
Ενεργητική Ακρόαση είναι η επικοινωνιακή δεξιότητα εκείνη, που χρησιμοποιεί ο γονιός για να δείξει
στο παιδί του ότι το κατανοεί και το αποδέχεται. Αυτό το συναίσθημα εξομαλύνει πολλές δυσάρεστες καταστάσεις. Η δεξιότητα της Ενεργητικής Ακρόασης, αξιοποιεί με θετικό τρόπο την δύναμη των συναισθημάτων. Με αυτή την στάση, οι γονείς δείχνουν ότι ακούνε με αμέριστη προσοχή τα παιδιά τους, ώστε να τους μιλούν. Έτσι διατηρείται ανοιχτός ο δίαυλος της επικοινωνίας μεταξύ γονέα και παιδιού.
Να μερικές ακόμη συμβουλές που δίνονται στην Σχολή Γονέων και συντελούν στην
συναισθηματική αγωγή των παιδιών:
- Χρησιμοποιείστε την ενεργητική ακρόαση για να ακούτε, αλλά και να νιώθετε το παιδί σας.
- Χρησιμοποιείστε Ανοιχτές Ερωτήσεις που ενθαρρύνουν το παιδί να μιλήσει.
- Αποδεχτείτε όλα τα συναισθήματα, ακόμη και τα αρνητικά, όπως τον θυμό.
- Αναγνωρίστε αυτά τα συναισθήματά
“Φαίνεσαι λυπημένος που ο σκύλος σου αρρώστησε”. - Δείξτε ότι συμμετέχετε στο πρόβλημα του παιδιού
“Το να μάθεις ποδήλατο μπορεί να αποδεχτεί πολύ δύσκολο”. - Αντί να δίνετε συμβουλές ή να ενεργείτε ΓΙΑ το Παιδί, αφήστε το ίδιο το παιδί να αναλάβει την ευθύνη των προβλημάτων του.
- “Πως νομίζεις ότι μπορείς να χειριστείς το πρόβλημα;” για να ενθαρρύνετε την αυτονομία του παιδιού.
Ιδέες από τα εξής βιβλία:
Δρ. Έρικα Ράισερ, “Τι κάνουν οι Καλοί Γονείς”, Πατάκη
Α. Φέιμπερ & Ι.Μάζλις, “ Πώς να μιλάτε στα παιδιά ώστε να σας ακούν & πως να τα ακούτε ώστε να σας μιλούν”, Πατάκη Gordon Thomas.“Τα Μυστικά του Αποτελεσματικού γονέα”, Μάρτης.
Περιγραφικός Έπαινος! Βρέστε τα Θετικά. Πέστε ένα θετικό σχόλιο, κάθε φορά που το παιδί δείχνει μια επιθυμητή συμπεριφορά!
Στις σχολές γονέων, οι γονείς εκπαιδεύονται στο να κάνουν περιγραφικούς επαίνους
στα παιδιά τους. Μαθαίνουν πως ο περιγραφικός έπαινος διαφέρει από τον απλό έπαινο.
Οι λέξεις και οι εκφράσεις που χρησιμοποιούμε στις συζητήσεις με τα παιδιά μας έχουν
σημασία και βαρύτητα! Είναι σημαντικό να χρησιμοποιούμε περισσότερο λόγια ενθάρρυνσης κι
όχι σκέτο έπαινο. Στις σχολές γονέων συζητάμε τις αναποτελεσματικές εκφράσεις των
γονέων και παράλληλα οι γονείς εκπαιδεύονται στο να μάθουν να χρησιμοποιούν περισσότερο
τον περιγραφικό έπαινο ή θετικά μηνύματα σε α΄ πρόσωπο. Παραδείγματα:
“Πόσο καμαρώνω που μοιράζεσαι τα παιχνίδια σου με τον αδερφό σου/την φίλη σου!”
Περιγραφικός έπαινος, είναι ένα σχόλιο που κάνει ο γονιός για να περιγράψει πολύ
συγκεκριμένα τι κάνει καλά το παιδί ή ο έφηβος. π.χ. “Σε ευχαριστώ που βοήθησες στο
στρώσιμο του τραπεζιού. Το εκτιμώ!”.
Αντί να αξιολογήσετε
( Καλά… Τέλεια!… Υπέροχα!), περιγράψτε:
1. Περιγράψτε τι βλέπετε
“Βλέπω ένα καθαρό πάτωμα, ένα στρωμένο κρεβάτι και βιβλία τοποθετημένα προσεκτικά
στην σειρά πάνω στο ράφι”.
2. Περιγράψτε τι αισθάνεστε
“Είναι ευχάριστο να περπατάς σε αυτό το δωμάτιο!”
3. Συνοψίστε την αξιέπαινη συμπεριφορά του παιδιού με μια λέξη.
“Ξεχώρισες τα τουβλάκια από τα αυτοκινητάκια σε ξεχωριστά κουτιά. Αυτό λέγεται
οργάνωση!”
Είναι χρήσιμο για τους γονείς να μην θεωρούν τίποτα δεδομένο και να εκφράζουν λεκτικά την
εκτίμηση στο παιδί τους, για αυτά που κάνει και έχει καταφέρει ως τώρα.
Nα Θυμάστε:
- O έπαινος να είναι κατάλληλος για την ηλικία του παιδιού και το επίπεδο ικανότητάς του.
- Αποφεύγουμε εκείνο το είδος του επαίνου που υπαινίσσεται παρελθούσες αδυναμίες ή περασμένες αποτυχίες.
- Προσοχή στον ενθουσιασμό που δείχνει ο γονιός, μπορεί να εκληφθεί ως πίεση.
- Ετοιμαστείτε για πολλαπλές επαναλήψεις της ίδιας δραστηριότητας, όταν δείχνετε την εκτίμηση σας για αυτό που κάνει ένα παιδί.
Αυτός ο τρόπος επικοινωνίας με τα παιδιά μας, είναι αποτελεσματικός γιατί τα κάνει να
νιώθουν ικανοποίηση, περηφάνια, αποδοχή κι αναγνώριση κι επομένως καλλιεργούμε την
αυτοεκτίμηση τους κι ενθαρρύνουμε την συνεργασία τους!
Bιβλιογραφική Πηγή:
Φέιμπερ Αντέλ & Ιλέιν Μάζλις (2012),“Πώς να μιλάτε στα παιδιά σας ώστε να σας ακούν & πώς να
τα ακούτε ώστε να σας μιλούν”, Εκδόσεις Πατάκη
Μηνύματα σε Α΄πρόσωπο που χρησιμοποιεί ο Συναισθηματικός Μέντορας-τύπου γονέα!
Μηνύματα σε Α΄πρόσωπο, όταν αντιμετωπίζει πρόβλημα ο γονέας
Εξετάζουμε τη διαφορά ανάμεσα στα Μηνύματα εσύ και τα Μηνύματα -εγώ.
Τα Μηνύματα -Εσύ εκφράζουν επίκριση προς τα παιδιά και τα κάνουν να νιώθουν προσβολή,
απόρριψη, ταπείνωση κι έλλειψη σεβασμού.
Π.χ. “Σταμάτα να με ενοχλείς. Με ζάλισες, σαν σβούρα πάνω από το κεφάλι μου. Δεν
βλέπεις ότι μιλάω στο τηλέφωνο;”.
“Κοίτα τι έκανες πάλι Κωστάκη, γέμισες λάσπες το χαλί με τις βρωμομπότες σου. Πότε
επιτέλους θα βάλεις μυαλό;”
Γονεϊκές φράσεις που εμπεριέχουν διαταγή, επίκριση, θυμό ή χαρακτηρισμό, όπως:
Σταμάτα …
Θα έπρεπε να γνώριζες καλύτερα…
Μην τολμήσεις να…
Πόσο ανυπόφορος είσαι… χρησιμοποιούνται από επικριτικούς και αυταρχικούς τύπους γονέων και οδηγούν σε μη αποτελεσματική μορφή επικοινωνίας.
Όπως αναφέρει και η παιδαγωγός Pam Leo, δεν “Δεν μπορείς να διδάξεις τα παιδιά να φέρονται καλύτερα, με το να τα κάνεις να νιώθουν χειρότερα με τον εαυτό τους. Όταν τα παιδιά νιώθουν καλά με τον εαυτό τους, συμπεριφέρονται καλύτερα”.
Αντιπρόταση λοιπόν, σε αυτή την ακατάλληλη μορφή επικοινωνίας, είναι τα Μηνύματα -Εγώ, όπου ο γονιός εκφράζεται σε α΄πρόσωπο και περιγράφει, χωρίς αξιολόγηση, την συμπεριφορά του παιδιού του, το συναίσθημα που νιώθει, καθώς και την επίπτωση που έχει στον ίδιο η ανεπιθύμητη συμπεριφορά του παιδιού.
Παράδειγμα:
Όταν φωνάζεις, ενώ μιλάω στο τηλέφωνο
νιώθω εκνευρισμό/ ενοχλημένη
διότι δεν μπορώ να συγκεντρωθώ σε αυτά που μου λέει ο συνομιλητής μου
και αυτό για μένα σημαίνει δυσκολία & καθυστέρηση στην εργασία μου.
Δεύτερο παράδειγμα: “Όταν περπατάς με λασπωμένες μπότες μέσα στο σπίτι, εγώ
ενοχλούμαι/νευριάζω, γιατί λερώνονται τα χαλιά και θα χρειαστώ χρόνο να τα καθαρίσω”.
Στην Σχολή Γονέων οι γονείς εκπαιδεύονται σε Αποτελεσματικές Επικοινωνιακές
Δεξιότητες. Μια από αυτές είναι να μάθουν να εκφράζουν την δυσκολία τους, με Μηνύματα-Εγώ όταν διαπιστώνουν ότι εκείνοι αντιμετωπίζουν ένα πρόβλημα, ως απόρροια της συμπεριφοράς του παιδιού τους. Με αυτή την στάση ο γονιός οριοθετεί το παιδί, το βοηθά να ωριμάσει και να βρίσκει μόνο του λύσεις σε κάποια θέματα, του δείχνει σεβασμό διατηρώντας αλώβητη την αυτοεκτίμηση του παιδιού και τέλος προστατεύει την ποιότητα της σχέσης τους!
Βιβλιογραφικές Πηγές:
- Δρ. Ντον Ντινμεγιερ- Γκάρυ Μακκαίη, (1980) “Σχολείο για γονείς, Οδηγός
Δημοκρατικής Γονεϊκής Συμπεριφοράς”, Εκδόσεις Θυμάρι - Gordons Thomas, (2016) “Τα Μυστικά του Αποτελεσματικού Γονέα”, Εκδόσεις
Μάρτης, Gordon Hellas
«Θετική & Αποτελεσματική Γονεϊκότητα» Μέθοδος Επίλυσης Προβλημάτων, Μέθοδος της μη Ήττας
Πως επιλύουν τις συγκρούσεις οι γονείς με τα παιδιά τους;
O γονέας εκπαιδεύεται στην μέθοδο επίλυσης προβλήματος, των 6
βημάτων. Μαθαίνει να λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες των παιδιών του,
τις δικές του και προσπαθεί, μέσα από τον διάλογο, να καταλήξει σε
εναλλακτικές λύσεις. Φροντίζει την ποιότητα της σχέσης με το παιδί
του.
Μέθοδος Επίλυσης Προβλήματος, 6 βημάτων
Βήμα 1. Ο γονιός περιγράφει τις δικές του ανάγκες και του παιδιού και πως αυτές συγκρούονται. Ζητάει από το παιδί να πει την άποψη του και να περιγράψει τα συναισθήματα του. Ο γονιός κάνει συνεχώς χρήση της ενεργητικής ακρόασης.
Βήμα 2. Ο γονιός περιγράφει τη δική άποψη του και τα συναισθήματα του, χρησιμοποιώντας μηνύματα σε α΄πρόσωπο (Απλής Δήλωσης /Πρόληψης/Αντιπαράθεσης)
Βήμα 3. Προσκαλεί το παιδί ή τον έφηβο να συνεργαστούν, ώστε να βρούν μαζί εναλλακτικές λύσεις που να ικανοποιούν και τους δυο.
Βήμα 4. Προβαίνουν σε καταιγισμό και καταγραφή όλων των ιδεών-χωρίς αξιολόγηση
Βήμα 5. Τσεκάρουν τη λίστα κι αποφασίζουν μαζί, ποιες λύσεις θέλουν να δοκιμάσουν.
Βήμα 6. Εφαρμογή της εναλλακτικής λύσης και αργότερα αξιολόγηση. Ως γονιός δεν επιτρέπω στο παιδί μου να με κατηγορήσει σε οποιαδήποτε φάση της διαδικασίας.
Bιβλιογραφική Πηγή:
Φέιμπερ Αντέλ & Ιλέιν Μάζλις (2012),“Πώς να μιλάτε στα παιδιά σας
ώστε να σας ακούν & πώς να τα ακούτε ώστε να σας μιλούν”, Εκδόσεις Πατάκη